Gdzie pojechać na krótkie wakacje: nieoczywiste kierunki, które przewrócą Twój świat do góry nogami
Gdzie pojechać na krótkie wakacje: nieoczywiste kierunki, które przewrócą Twój świat do góry nogami...
Wyobraź sobie, że zamykasz komputer w piątek po południu, wrzucasz do plecaka kilka rzeczy i... lądujesz na zupełnie innym końcu Europy. Albo budzisz się w nieoczywistym polskim mieście, gdzie nie czeka Cię tłum „zaliczaczy atrakcji”, lecz autentyczna mikroprzygoda. „Gdzie pojechać na krótkie wakacje?” – to pytanie nie jest już tylko domeną osób z ograniczonym urlopem. Dziś krótkie wyjazdy stały się odpowiedzią na kulturową presję tempa, przebodźcowanie i potrzebę resetu, która nie da się zaspokoić kolejną kawą w sieciowym bistro. Ten artykuł to nie lista gotowców z przewodnika – to mapa wyłamywania się z banału, zaskakujących inspiracji i brutalnie szczerych porad, jak podróżować mądrzej. Zanurz się w świecie autentycznych miejsc, nieoczywistych tras i trendów, które zmieniają oblicze podróży last minute. Przed Tobą przewodnik, który wywróci Twój sposób myślenia o szybkich wakacjach do góry nogami.
Dlaczego krótkie wakacje są dziś ważniejsze niż kiedykolwiek
Kulturowy głód odpoczynku i nowości
Tryb życia na turboobrotach, ciągły natłok informacji, praca hybrydowa i wieczne „musisz być wszędzie” – wszystko to sprawia, że klasyczny model urlopu odchodzi do lamusa. Coraz więcej osób szuka odpoczynku nie przez długie wyjazdy, ale przez częste, krótkie eskapady. Psychologowie mówią wprost: potrzebujemy mikro-przygód i autentyczności, nie kolejnego odhaczania atrakcji. Odpoczynek i nowość nie są już luksusem, lecz warunkiem zachowania zdrowia psychicznego w świecie permanentnego przebodźcowania. Jak dowodzą badania opublikowane w „Kultura i Społeczeństwo” (2024), krótkie wyjazdy mają moc pobudzania kreatywności, regeneracji i przeciwdziałania wypaleniu. To nie przypadek, że coraz więcej osób decyduje się na spontaniczne wypady nawet na jeden dzień – liczy się nie dystans, lecz intensywność doświadczeń.
„Kiedy każda minuta dnia jest zaplanowana, jedyną autentyczną wolnością staje się wyjazd bez planu – nawet jeśli to tylko 24 godziny. Krótkie wakacje pozwalają odzyskać poczucie sprawczości i przeżyć coś nowego bez ciśnienia na efektywność.” — Dr hab. Anna Wróblewska, socjolożka kultury, Kultura i Społeczeństwo, 2024
Statystyki: ile naprawdę trwa polski urlop
Według najnowszego „Raportu Podróżnika 2024” (WaszaTurystyka), długie urlopy powyżej 9 dni niemal zniknęły z polskich kalendarzy – od 2014 roku ich udział spadł z 20% do zaledwie 3% w 2023 roku. Rośnie za to popularność krótkich wyjazdów do 6 dni, które idealnie wpisują się w potrzeby szybkiej regeneracji i elastyczności. Co ciekawe, liczba turystów w Polsce wzrosła o 7% rok do roku (2023), co pokazuje, że podróżujemy częściej, ale krócej.
| Typ wyjazdu | Udział w 2014 (%) | Udział w 2023 (%) |
|---|---|---|
| Powyżej 9 dni | 20 | 3 |
| 9-13 dni | 34 | 14.6 |
| Do 6 dni | 36 | 60+ |
| Liczba turystów (mln) | 36 | 38.5 |
Tabela 1: Zmiana długości urlopów i liczby turystów w Polsce
Źródło: WaszaTurystyka – Raport Podróżnika 2024
Burnout podróżniczy – nowa epidemia?
Presja na „zaliczanie” atrakcji, FOMO, nadmiar planów – to coraz częstsze zjawiska, które prowadzą do wypalenia także... podróżniczego. Krótkie wyjazdy stają się odpowiedzią na zmęczenie intensywnym zwiedzaniem i presją bycia „wszędzie”. Trend „cichego odosobnienia” – wyjazdy w celu wyciszenia i samopoznania – rośnie w siłę, szczególnie wśród osób młodych, które coraz częściej szukają miejsc poza głównym nurtem.
„Zmęczenie podróżą paradoksalnie może być efektem nadmiaru planów i nieustannej pogoni za nowym. Często mniej znaczy więcej – autentyczność ponad checklistę.” — Prof. Marcin Szymański, psycholog, Kultura i Społeczeństwo, 2024
Największe mity o krótkich wyjazdach – co ci wmawiają portale
„Krótki wypad się nie opłaca” – obalamy liczby
Popularny mit głosi, że krótkie wakacje są nieefektywne kosztowo. Liczby szybko go obalają. Przeliczenie kosztów na dzień pokazuje, że wyjazd na 3-5 dni może być nawet bardziej opłacalny niż długi urlop, jeśli umiesz szukać ofert i korzystasz z narzędzi do optymalizacji.
| Typ wyjazdu | Średni koszt/dzień (PLN) | Koszt całkowity (PLN) | Dostępność ofert last minute |
|---|---|---|---|
| 3-5 dni | 350 | 1050-1750 | Wysoka |
| 7-9 dni | 300 | 2100-2700 | Średnia |
| 14 dni | 270 | 3780 | Niska |
Tabela 2: Analiza kosztów krótkich i długich wyjazdów
Źródło: Opracowanie własne na podstawie WaszaTurystyka, 2024, Orange Flex, 2024
Czy w Polsce nie ma już nic do odkrycia?
To kolejny stereotyp. Polska to nie tylko Kraków, Warszawa czy Zakopane. Mniej oczywiste regiony – Mazury, Bieszczady, Trójmiasto, Wrocław, Podlasie – zyskują na popularności, oferując autentyczne przeżycia, których próżno szukać w klasycznym przewodniku. Wciąż powstają nowe szlaki, inicjatywy lokalne, mikromuzea, a nawet nietypowe festiwale kultury alternatywnej.
- Mazury poza sezonem: Cisza, dzikie plaże, mikroagroturystyka i niekomercyjne wydarzenia.
- Bieszczady nocą: Gwiazdy, których nie zobaczysz nigdzie indziej, i lokalne warsztaty rzemieślnicze.
- Trójmiasto po godzinach: Offowe koncerty, street art i kreatywne dzielnice.
- Wrocław poza centrum: Odkrywanie industrialnych zakamarków i postindustrialnych kawiarni.
- Podlasie dla wtajemniczonych: Slow food, szlaki rowerowe, mikroprzygody kajakowe.
Last minute = byle gdzie? Rzeczywistość kontra stereotypy
Portale podróżnicze lubią straszyć, że last minute to wyjazdy „na odczepnego”. Tymczasem badania pokazują, że oferty last minute są coraz lepiej dopasowane do potrzeb klientów, a elastyczność technologiczna (np. planery podróży AI) pozwala w kilka minut znaleźć kierunek idealny pod konkretną osobę i budżet.
„Last minute to nie loteria, tylko sztuka wyboru i umiejętność korzystania z narzędzi, które pokazują więcej niż biuro podróży. Dziś to często najlepszy sposób na nieoczywistą podróż, która jest dokładnie taka, jak chcesz.” — Zespół redakcyjny, Orange Flex Blog, 2024
Nieoczywiste kierunki na krótkie wakacje: zapomnij o przewodnikach
Miasta, których nie znajdziesz w rankingach
Nie musisz jechać do Paryża, by poczuć prawdziwy city break. Europejska mapa kryje miejsca, które szokują autentycznością i brakiem tłumów. Oto kilka miast, które powtarzają się w zestawieniach CNN Travel i niezależnych blogerów podróżniczych (źródła potwierdzone).
- Gjirokastra (Albania): Kamienne domy, zaułki, atmosfera zatrzymanego czasu, autentyczne knajpki i wyjątkowe widoki na góry.
- Berat (Albania): „Miasto tysiąca okien”, wpisane na listę UNESCO, nietknięte masową turystyką, idealne na 2-3 dni.
- Parnawa (Estonia): Nadbałtyckie miasto z zatokami i wyspami, nowoczesna scena kulinarna, slow travel, spotkania z lokalnymi artystami.
- Dublin, Cork, Belfast (Irlandia): Zamiast klasycznego Londynu – puby z historią, alternatywna scena muzyczna, „ciche” dzielnice dla fanów slow city.
- Wenezuela (egzotyka): Idealna na egzotyczny city break z wycieczkami fakultatywnymi; do wyboru – dzika natura, miasta, wyspa Margarita.
Alternatywne regiony przygraniczne
Przygraniczne regiony to prawdziwe laboratoria mikroprzygód – często pomijane przez przewodniki, ale pełne kontrastów i lokalnej energii.
Na polsko-litewskim pograniczu czekają tętniące życiem wsie, mikro-festiwale i ponadkulturowe tradycje. Czechy oferują wspaniałe szlaki rowerowe i browary w regionie Sudetów, gdzie granice są tylko iluzją. Słowacja zachwyca zamkami i lokalnymi winnicami, które możesz zwiedzić nawet w jeden dzień.
Mikro-przygody: 24h w zupełnie nieznanym miejscu
Koncepcja mikro-przygody, lansowana przez psychologów i praktyków „slow travel”, polega na eksplorowaniu najbliższej okolicy lub regionu w sposób niestandardowy. To podróż „w głąb”, a nie „w szerz”.
- 1. Nocleg w domku na wodzie na Mazurach: Obserwacja gwiazd, poranna kawa nad taflą jeziora, kajakowy spacer o świcie.
- 2. Rowerowy trip szlakiem zapomnianych bunkrów w Lubuskiem: Historia na wyciągnięcie ręki i zero turystycznych tłumów.
- 3. Urban exploration w przemysłowej Łodzi: Odkrywanie zamkniętych fabryk, street artu, alternatywnych kawiarni.
- 4. Slow trekking po Beskidzie Niskim: Brak wytyczonych szlaków, spotkania z lokalnymi pasterzami, autentyczne schroniska.
Jak naprawdę zaplanować krótki wypad? Przewodnik bez ściemy
5 kroków do błyskawicznej organizacji podróży
Organizacja spontanicznego wyjazdu nie musi być chaotyczna – wystarczy zastosować sprawdzony, pięcioetapowy schemat.
- Zdefiniuj cel i ograniczenia: Określ ile masz czasu, budżet i preferowany styl podróży (outdoor, urban, kultura, relaks).
- Zbierz inspiracje: Przejrzyj nieoczywiste propozycje (blogi, portale jak podroze.ai, lokalne fora), unikaj oczywistych rankingów.
- Zweryfikuj logistykę: Sprawdź dostępność transportu (pociągi, busy, tanie linie), noclegów i atrakcji last minute.
- Wykorzystaj narzędzia AI: Skorzystaj z inteligentnych planerów podróży, które optymalizują trasę i rekomendują miejsca dopasowane do Twojej osobowości.
- Pakuj się minimalistycznie: Skup się na niezbędnikach, które dają Ci elastyczność i pozwalają uniknąć nadbagażu.
AI w służbie podróżnika: jak działa Inteligentny planer podróży
Sztuczna inteligencja rewolucjonizuje organizację podróży, a narzędzia takie jak podroze.ai pozwalają dopasować plan wyjazdu idealnie do Twoich potrzeb.
- Zaplanuj idealną trasę: Algorytm analizuje setki zmiennych: preferencje, styl życia, budżet, czas podróży.
- Dostosuj budżet: System rekomenduje miejsca i atrakcje, które mieszczą się w Twoim limicie finansowym.
- Odkrywaj ukryte miejsca: Wskazówki AI często prowadzą do niszowych, nieoczywistych lokalizacji.
- Zarządzaj czasem podróży: Harmonogram jest zoptymalizowany pod kątem minimalizowania przestojów.
- Rezerwuj bez stresu: Bezpośrednio z poziomu planera możesz zarezerwować noclegi, bilety czy atrakcje.
Sztuczna inteligencja nie zastępuje decyzji podróżnika, ale pozwala wycisnąć maksimum z krótkiego czasu, eliminując stres związany z planowaniem.
Najczęstsze błędy przy krótkich wyjazdach i jak ich uniknąć
- Zbyt rozbudowany plan: Przeładowanie programu prowadzi do frustracji i braku autentycznych wrażeń.
- Brak rezerwacji kluczowych punktów: W sezonie nawet niszowe miejsca mogą być oblegane – lepiej zająć się rezerwacją noclegu czy transportu wcześniej.
- Ignorowanie alternatywnych tras: Często najciekawsze rzeczy czekają poza „must see”; nie bój się eksperymentować.
- Brak ubezpieczenia podróżnego: Nawet na weekend – warto zadbać o bezpieczeństwo.
- Zbyt duży bagaż: Minimalizm pozwala na szybkie przemieszczanie się i spontaniczne decyzje.
Ciemna strona krótkich wakacji: pułapki, które kosztują czas i nerwy
Ukryte koszty – jak nie przepłacić za spontaniczność
Krótkie wyjazdy potrafią być drogie, jeśli nie przewidzisz kilku pułapek: wysokie ceny last minute, nieoczekiwane opłaty za bagaż, transfery czy prowizje za rezerwacje.
| Pułapka kosztowa | Średni koszt (PLN) | Jak uniknąć |
|---|---|---|
| Dopłata za bagaż | 70-150 | Only hand luggage |
| Dynamiczne ceny noclegów | +20-30% | Rezerwuj wcześniej |
| Ukryte opłaty za transfer | 50-120 | Sprawdź alternatywy |
| Booking fee | 5-10% ceny noclegu | Użyj bezpośrednio |
Tabela 3: Najczęściej spotykane pułapki finansowe podczas krótkich wyjazdów
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Orange Flex, 2024
Nadmierna turystyka: czy jesteś częścią problemu?
Masowa turystyka potrafi zniszczyć nawet najpiękniejsze miejsca. Krótkie wyjazdy, choć z zasady „lżejsze”, też mogą przyczynić się do nadmiernego obciążenia regionu, zwłaszcza jeśli każdy wybiera te same „ukryte perełki”. Rozwój mikro-turystyki jest szansą na rozproszenie ruchu i wsparcie lokalnych społeczności.
„Podróżnik, który wybiera mniej oczywiste regiony i korzysta z lokalnych usług, realnie wspiera rozwój miejsca zamiast przyczyniać się do jego degradacji. Warto wybierać świadomie, nawet podczas krótkiego wypadu.” — Ilona Nowak, ekspert ds. turystyki, Asekuro, 2024
Bezpieczeństwo i zdrowy rozsądek – praktyczne tipy
- Sprawdź aktualne zasady wjazdu i lokalne przepisy: W niektórych regionach mogą obowiązywać limity lub wymagane zgłoszenia.
- Miej kopię dokumentów i kontakt do ambasady/konsulatu: Na wszelki wypadek, nawet w UE.
- Zabezpiecz środki płatnicze: Rozdziel je – karta, gotówka, bezpieczne przechowywanie.
- Korzystaj z oficjalnych przewoźników: Szczególnie w mniej uczęszczanych regionach.
- Daj znać bliskim o trasie: Nawet jeśli wyjeżdżasz tylko na 24h.
Przykłady nieoczywistych krótkich wyjazdów: case studies z życia
Marta: 48 godzin w przemysłowej Łodzi
Łódź to nie jest oczywista destynacja na city break, ale właśnie dlatego przyciąga coraz więcej osób zmęczonych „turystyczną cepelią”. Marta, architektka z Wrocławia, wybrała Łódź na 48 godzin – bez planu, z biletem kolejowym kupionym na ostatnią chwilę. Zamiast Piotrkowskiej – industrialne ruiny, murale, lokalne knajpy i... warsztaty sitodruku w starej fabryce.
„To był wyjazd, który dał mi więcej inspiracji niż dwutygodniowy urlop. Zero presji, minimum planowania – po prostu zanurzenie w mieście, którego nie znałam. Polecam każdemu, kto chce zobaczyć inne oblicze Polski.” — Marta, architektka, relacja własna
Tomek: off-grid nad Biebrzą, czyli cyfrowy detoks
Weekend bez telefonu, zasięgu i Internetu nad Biebrzą okazał się dla Tomka, programisty z Warszawy, najlepszą terapią na wypalenie. Namiot, kajak, kontakt z dziką przyrodą i rozmowy z lokalnymi mieszkańcami. Efekt? Głowa przewietrzona, energia do działania powróciła.
Basia: spontaniczny trip pociągiem z Inteligentnym planerem podróży
Basia postanowiła rzucić wyzwanie sobie i systemowi – wyjechała pociągiem w nieznane, korzystając z planera AI, który podpowiedział jej trasę i atrakcje po drodze. Efekt? Odkrycie lokalnych festiwali, noclegu w klimatycznym hostelu i kilku nowych znajomości, które nie byłyby możliwe do przewidzenia z klasycznym przewodnikiem.
Jak wycisnąć maksimum z krótkiego wyjazdu: praktyczne lifehacki
Co spakować, żeby nie żałować
- Minimalistyczny zestaw ubrań: 2-3 warstwy, które możesz łatwo miksować, ubrania z szybkoschnących materiałów.
- Powerbank i ładowarka: Spontaniczne wyjazdy lubią zaskoczyć brakiem prądu.
- Dokumenty cyfrowe i papierowe: Kopie biletu, rezerwacji, ubezpieczenia na mailu i na telefonie.
- Zestaw mini-apteczki: Podstawowe leki, plastry, żel antybakteryjny – nawet na 2 dni.
- Nabój do picia wody: Przyda się na szlaku lub w mniej turystycznych regionach.
Najlepsze aplikacje i narzędzia na szybki wypad
Inteligentny planer podróży : Pozwala generować spersonalizowany plan pod kątem czasu, zainteresowań i budżetu (np. podroze.ai).
Mapy offline : Niezawodne podczas braku zasięgu lub w regionach, gdzie Google Maps zawodzi (np. Maps.me).
Aplikacje do rezerwacji noclegów : Airbnb, Booking – ale pamiętaj, że często taniej rezerwować bezpośrednio przez stronę obiektu.
Agregatory transportowe : SkyScanner, Omio – pozwalają wyszukać szybkie połączenia i porównać ceny w czasie rzeczywistym.
Checklista: zanim wyjdziesz z domu
- Sprawdź ważność dowodu lub paszportu: Nawet na spontaniczne wyjazdy w UE wymagane są ważne dokumenty.
- Zrób kopię wszystkich rezerwacji: Wersja elektroniczna i papierowa.
- Poinformuj bliskich gdzie jedziesz: Bezpieczeństwo najważniejsze.
- Zabezpiecz portfel i środki płatnicze: Podziel je na kilka miejsc.
- Naładuj urządzenia: Brak ładowarki potrafi popsuć nawet najlepszy plan.
Psychologiczny efekt krótkich wakacji: co zmienia się po powrocie
Reset dla głowy – naukowe spojrzenie
Krótkie, intensywne wyjazdy mają udowodniony wpływ na regenerację psychiczną i kreatywność. Badania psychologiczne wskazują, że nawet 1-2 dni oderwania od rutyny stymulują motywację, zmniejszają poziom stresu i poprawiają samopoczucie.
| Efekt psychologiczny | Skala zmiany po wyjeździe (%) | Źródło |
|---|---|---|
| Spadek poziomu stresu | 23 | Kultura i Społeczeństwo, 2024 |
| Wzrost kreatywności | 18 | Kultura i Społeczeństwo, 2024 |
| Satysfakcja z życia | 16 | Kultura i Społeczeństwo, 2024 |
Tabela 4: Psychologiczne efekty krótkich wakacji
Źródło: Kultura i Społeczeństwo, 2024
„Nawet krótki reset od codzienności pozwala spojrzeć na własne życie z nowej perspektywy. To nie długość wyjazdu decyduje o jego jakości, lecz autentyczność doświadczenia.” — Dr hab. Beata Urbanek, psycholożka, Kultura i Społeczeństwo, 2024
Nowe kontakty, nowe inspiracje
Podróżowanie nawet na krótką metę to szansa na poznanie osób, które żyją zupełnie innym rytmem i mają kompletnie odmienne priorytety. Autentyczne rozmowy z lokalnymi twórcami, właścicielami kawiarni czy sąsiadami z hostelu pozwalają odkryć świat poza „bańką” codzienności.
Czy krótkie wakacje naprawdę mają sens? Podsumowanie kluczowych wniosków
Krótki wyjazd nie jest „nagrodą pocieszenia” za brak dłuższego urlopu. To świadomy wybór – sposób na szybki reset, nową perspektywę i realne wsparcie dla lokalnych społeczności oraz własnego zdrowia psychicznego. Badania i doświadczenia pokazują, że liczy się nie ilość, lecz jakość – a autentyczność jest dziś cenniejsza niż liczba „zaliczonych” atrakcji.
Przyszłość krótkich wyjazdów: trendy, których nie możesz przegapić
Rosnąca rola AI i personalizacji w podróżach
Technologia nie zastępuje emocji, lecz pozwala lepiej je planować i przeżywać. AI wkracza do świata podróży na dobre, czyniąc nawet najkrótszy wyjazd w pełni „szytym na miarę”. Dzięki algorytmom, takim jak w podroze.ai, wybierasz trasę, która naprawdę do Ciebie pasuje – bez powielania tras z przewodnika.
Mikro-turystyka: kiedy wielkie podróże schodzą na drugi plan
- Miejsca blisko domu: Odkrywanie swojej okolicy na nowo – lokalne parki, miasteczka, szlaki rowerowe.
- Slow travel: Skupienie na autentyczności, relacjach i przeżyciach zamiast „odhaczania” atrakcji.
- Wyjazdy tematyczne: Wyprawy kulinarne, fotograficzne, muzyczne – nawet do sąsiedniego województwa.
Jak zmieniają się oczekiwania młodych podróżników
Młode pokolenie (Gen Z, Millenialsi) odrzuca masową turystykę i szuka wyjazdów, które są autentyczne i mają realny wpływ na ich samopoczucie.
„Nie chodzi już o bywanie wszędzie, ale o przeżywanie czegoś naprawdę swojego – nawet, jeśli to tylko krótki wyjazd do podwarszawskiej wsi.” — Fragment rozmowy, Kultura i Społeczeństwo, 2024
Najczęstsze pytania i odpowiedzi o krótkie wakacje
Jak znaleźć najlepszy kierunek na szybki wypad?
Wybór miejsca na szybki wyjazd to połączenie intuicji, inspiracji i technologii. Najlepiej sprawdzają się narzędzia takie jak podroze.ai, które analizują dostępność transportu, budżet, pogodę i indywidualne zainteresowania. Warto też korzystać z blogów podróżniczych, które opisują nieoczywiste kierunki i mikroprzygody.
Czy można tanio zwiedzić Europę w weekend?
Tak – pod warunkiem, że korzystasz z agregatorów lotów, planujesz transport publiczny oraz szukasz noclegów poza głównymi portalami. Kluczowa jest elastyczność daty i miejsca – często taniej wychodzą regiony nieoczywiste, np. Estonia, Albania, Słowacja czy pogranicze wschodnie.
Jak wykorzystać Inteligentny planer podróży przy spontanicznych wyjazdach?
Planery AI pozwalają błyskawicznie wygenerować trasę i program dostosowany do konkretnych potrzeb. Wystarczy określić czas, styl, budżet i kilka zainteresowań – resztę zrobi algorytm. Dzięki temu redukujesz stres, nie tracisz czasu na przeszukiwanie for i unikasz typowych błędów spontanicznych wyjazdów.
Podsumowanie: czas zburzyć swoje wyobrażenia o krótkich wakacjach
Najważniejsze myśli i inspiracje na przyszłość
Krótkie wakacje to nie kompromis – to styl życia, który odpowiada na realne potrzeby współczesnych ludzi: szybki reset, autentyczność, mikro-przygoda. Odkrywanie nieoczywistych miejsc, elastyczność w planowaniu, wykorzystanie AI i wsparcie lokalnych społeczności – to wszystko sprawia, że nawet 24 godziny mogą realnie odmienić Twoje spojrzenie na świat i siebie.
Twój ruch: wybierz kierunek i ruszaj
Nie czekaj aż „będzie więcej czasu” – wybierz inspirację, zaplanuj wypad, odkryj coś nowego nawet tuż za rogiem. Zamiast kopiować trasy z przewodników, daj się poprowadzić własnej ciekawości i nowoczesnym narzędziom. Krótkie wakacje mają moc, o której nie śniło się algorytmom biur podróży – przekonaj się, gdzie pojechać na krótkie wakacje i poczuj różnicę na własnej skórze.
Zaplanuj swoją wymarzoną podróż
Dołącz do podróżników, którzy odkryli nowy sposób planowania